Agriculture
Trending

OKUTUNGURA OMUTINDO GW’AMATE, ABARIISA OMURI KIRUHURA BATANDIKIRE KUHINGA EBINYANSI BY’ENTE.

Okuhinga ebinyansi nikiiza kuhwera abariisa omubwire bwekyanda obutateganisibwa

OKUTUNGURA OMUTINDO GW’AMATE, ABARIISA OMURI KIRUHURA BATANDIKIRE KUHINGA EBINYANSI BY’ENTE.

Christopher Ahimbisibwe

Empiduka y’obwire eriho obwahati omu Uganda hamwe n’ensi yoona eriyo neretera abahingi nabariisa bateganisibwa. Eki nokirebera kimwe omu bwiire by’ekyenda ahu abariisa barikuba nibaronda obunyansi hamwe namaizi gokuhereza amatungo gaabo nangwa nokushukyerera ebihingwa byabo.

Ahabweshonga egi aba Itungo farm pastures obwe bebembirwe Pison Binobusigye barugireyo batandiika kwegyesa abariisa omuri Kiruhura, Mbarara, Ntungamo, Isingiro oku bakubasa kukoresa  emiringo yebyobuhingi noburiisa eri aha mutindo nekigyenderewa ky’okutunga amagoba.

Abariisa abahikire aha mushomo ogu batungire obukugu aha kuhinga ebinyansi by’ente bitari bimwe nabimwe nokubakubasa kubikoresa gye bakatunga amagoba. Okuhinga ebinyansi obwire obu nigumwe aha muringo oguriyo niguhwera abariisa kubiika nokugiira ebyokurya birikumara namunonga omubwire obwekyanda.

Abariisa abahikire aha mushomo ogu batungire obukungu omubintu nka; okukora ebyokurya byente omumiringo etaryemwe nemwe nka hay and silage , okuwakubasa kukoresa ebivera ningashi silage bags kubiika ebyokurya, hamwe nokubishara orikukoresa ebyoma.

Ekitongore ekya URUS ekirikujunanizibwa aha kutungura omutindo gwente obwe barikwemesa ente  amaizi nekigyendererwa kyokureta ebiika byente ebirungi. Ekitongore eki nikikwatanisa nekitongore ekya Uganda National genetics Resource center and data bank nekigyendererwa kyokutungura omutindo gwente omu Uganda.

Kurugirira ahari Dr. William Kabanda kuruga omukitongore ekya URUS ekya tandiikire omu 2018 babangwire abariisa okutandiika kukoresa omuringo ogwokwemesa  ente zaabo obwe barikukoresa amaizi agari aha mutindo kutari kuguma nibakoresa emiringo eya kare erimu okukoresa  empaya.

Kakuru Danson omwebembezi kandi omuriisa asiimire aba Itungo farm pastures ahabwokureta omushomo gwokubangura abariisa okubakubasa kuruga omukuriisa okwakare bakatandiika kuriisa nekigyendererwa kyokutunga sente. Okuriisa kandi okiihamu kihango tikirikumanyisa ngu obe oine omwanya muhango kureka amagyezi hamwe nobukodyo obu orikukoresa nibwe burikurugamu ekyokwenda. Naagira ngu okuriisa ente kye zikakuhereza amate maingi nikyo abariisa baine kukora obahati ahabwokuba embera yobwire egumire nehinduka.

Oijuke ngu ekitongore ekirikureberera omutindo gwamate omwihanga nikyoreka ngu hariho okweyogyera kwamate omubwingi nobucweka 37%  omwaka oguhwaire kandi baine amatsiko ngu omwaka ogu amate nigaza kweyongyera.

Nobu abariisa batungire okwegyesibwa okubakubasa kutungura famu zabo obwe barikuhinga ebinyansi byente hamwe nokukoresa amaizi kwemesa, aba niboreka okuhakiriho ebizibu byemibazi yamatungo eyebicupuri eretiire enguha yaremwa kufa. Nikwe kushaba govumenti kubahwera ahanshonga yenguha eriyo nebanyangaraza.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Back to top button